Opgraving Kerkstraat Zuid-Helmond

Het lijkt een surrealistisch landschap, de archeologische opgraving aan de Kerkstraat Zuid in Helmond. Overal lopen gangen met muurtjes, komen oude bakstenen funderingen, kelders en waterputten tevoorschijn. En allemaal voeren ze terug naar verschillende historische tijden. Dat bewijst maar weer hoe rijk aan geschiedenis de stad Helmond is. Projectleider Archeologie Ton Wolf neemt ons mee op reis.

Herontwikkeling Hendriks Coppelmans

Ton: “Hendriks Coppelmans Ontwikkeling gaat hier in het stadscentrum van Helmond woningen realiseren voor woningcorporatie Woonbedrijf. Aan de Zuid Koninginnewal bouwen ze vier royale stadsvilla’s aan het Beugelsplein komen 44 huurappartementen. Voordat ze kunnen beginnen met de bouw, wordt de locatie bouwrijp gemaakt. Dan kun je zaken van archeologische waarde tegenkomen die moeten worden opgegraven en gedocumenteerd. Hendriks Coppelmans heeft Econsultancy opdracht gegeven om de archeologische opgraving uit te voeren.”

Eeuwenoude historie

Het stedelijk leven in Helmond begon al in de vroege 13e eeuw. Helmond was in de middeleeuwen een levendige stad met meerdere stadsmuren en stadspoorten. Het Kasteel Helmond staat als middeleeuwse burcht nog steeds trots in het centrum.

Maar niet alleen de bedrijvigheid in de middeleeuwen heeft sporen achtergelaten in het centrum van Helmond. In 1886 vestigde zich op de huidige opgravingslocatie de smederij van Jos van der Meulen. Langzaam groeide het bedrijf uit tot het eerste Helmondse Garagebedrijf, met de eerste benzinepomp van Nederland.

Ondergrondse tank

Ton: “De geschiedenis heeft niet alleen archeologische sporen in de bodem achtergelaten, maar ook een stukje vervuiling. Zo heeft de benzinepomp een ondergrondse brandstoftank achtergelaten. Vroeger was het normaal om een ondergrondse tank als íe niet meer werd gebruikt in de bodem te laten zitten. Inmiddels weten we dat als een tank niet gesaneerd is, de kans groot is dat de bodem rondom de tank door lekkage verontreinigd raakt.”

Milieukundige begeleiding bodemsanering

De tank en verontreinigingen zijn onder milieukundige begeleiding gesaneerd. Ton: “Tijdens de sanering heeft mijn collega Bart Coenders de milieukundige begeleiding verzorgd. Hij is gecertificeerd volgens protocol 6001 en 6003 en heeft tijdens de sanering alle grondstromen en werkzaamheden nauwkeurig en kritisch in de gaten gehouden. In speciale pakken hebben wij er met een team van archeologen voor gezorgd dat de archeologische waarden tijdens de sanering veilig ontgraven konden worden. Gezondheid van de mensen staat bovenaan! Nu zijn we doorgestart naar de opgraving.”

Opeenstapeling van sporen en resten

“En elke dag is weer een verrassing!”, vervolgt Ton enthousiast. “Want wat gaan we nu weer vinden? Tot nu toe hebben we hier veel sporen van bewoning uit verschillende tijden aangetroffen, zoals waterputten, beerputten en oude vloeren. Verder onderzoek moet uitwijzen hoe oud deze zijn. We leggen heel veel muurresten bloot uit de 17e en 18e eeuw, maar ook recentere muurtjes die er gewoon tegenaan gebouwd zijn. Vrijwel direct onder de muren hebben we middeleeuwse sporen aangetroffen, in de vorm van donkere vlekken in de bodem. Daar hebben vroeger de palen van houten huizen uit de 13e en 14e eeuw gestaan."

Couperen, fotograferen, documenteren

“De grondverkleuringen couperen wij. Dat betekent dat het spoor als het ware door de helft wordt gehakt. Laagsgewijs werken we naar beneden toe. We kijken hoe diep het spoor gaat en of er nog vondstmateriaal in het spoor zit om te dateren. We documenteren en fotograferen alles, zodat we tijdens de uitwerking op kantoor kunnen zeggen hoeveel huizen er hebben gestaan.”

Archeologische vondsten

“Het vondstmateriaal laat diezelfde reis door de tijd zien. Zo hebben we vondsten van aardewerk, botten en metaal gevonden, maar bijvoorbeeld ook een porseleinen poppetje uit de 19e eeuw. En deze is ook mooi!” Met een grote glimlach haalt Ton een zware ronde bal tevoorschijn. “Dit is een kogel en die zou zomaar weer wat te maken kunnen hebben met het kasteel dat hier vlakbij ligt!” Verder onderzoek moet uitwijzen hoe oud de oude bakstenen vloeren en waterputten zijn."

Studenten archeologie

“Tijdens deze opgraving worden we geholpen door twee stagiairs van Hogeschool Saxion. Dit is een unieke kans voor de studenten om de theorie in de praktijk te oefenen. Met een troffel en een borstel leggen ze de muren bloot en kijken ze wat de verbanden tussen de muren zijn.”

Wonen met historie

De toekomstige villa’s krijgen een tuin aan de achterzijde en een eigen parkeerplaats op een afgesloten binnenterrein. De woningen liggen op loopafstand van het treinstation en het centrum van Helmond. Zo wordt er weer een stukje geschiedenis aan de stad Helmond gebouwd.

In dit filmpje geeft Projectleider Ton Wolf een rondleiding op de opgraving en vertelt hij wat er zoal gevonden is: